1. HADITH-HADITH
YANG SALING BERCANGGAH
Berkaitan
hal ini terdapat hadith-hadith yang saling bercanggah, satu hadith menyatakan
turun ketika hendak sujud didahului dengan lutut sebelum tangan dan satu lagi
hadith menyatakan turun ketika hendak sujud didahului dengan tangan sebelum
lutut. Hadith-hadith tersebut ialah :
Hadith
1 :
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (( إِذَا سَجَدَ
أَحَدُكُمْ فَلاَ يَبْرُكْ كَمَا يَبْرُكُ الْبَعِيرُ وَلْيَضَعْ يَدَيْهِ قَبْلَ
رُكْبَتَيْهِ)) .
Daripada
Abu Hurairah berkata : Bersabda Rasulullah saw : “Apabila seseorang diantara
kamu semua hendak sujud, maka janganlah dia turun seperti seekor unta turun
untuk duduk. Dan hendaklah dia meletakkan kedua-dua tangannya sebelum kedua-dua
lututnya”.[1]
(Riwayat Abu Daud)
Hadith
2 :
عَنْ وَائِلِ بْنِ حُجْرٍ قَال : (( رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا سَجَدَ
وَضَعَ رُكْبَتَيْهِ قَبْلَ يَدَيْهِ وَإِذَا نَهَضَ رَفَعَ يَدَيْهِ قَبْلَ
رُكْبَتَيْهِ )) .
Daripada
Wail Bin Hujr berkata : “Aku melihat Nabi saw ketika Baginda sujud,
Baginda meletakkan kedua-dua lututnya sebelum kedua-dua tangannya, dan apabila
Baginda berdiri, Baginda mengangkat kedua-dua tangannya sebelum kedua-dua
lututnya”.[2]
(Riwayat Abu Daud dan al-Tirmizi)
2. HURAIAN
HADITH
Hadith
(1) menerangkan kepada kita bahawa Nabi saw melarang umatnya untuk turun ketika
sujud menyerupai unta ketika mana unta itu turun untuk duduk serta Nabi
memberitahu bagaimana cara untuk turun sujud. Manakala hadith (2) pula
merupakan athar daripada sahabat yang menunjukkan cara Nabi saw turun untuk
sujud.
Oleh
itu, untuk menyelesaikan percanggahan hadith-hadith ini, maka perlulah untuk
diteliti dua perkara ini iaitu :
- Status hadith-hadith yang saling
bercanggah.
- Bagaimana cara unta turun untuk duduk.
2.1 Status
Hadith-Hadith Yang Saling Bercanggah
Untuk
meneliti status hadith (1) ini, maka hendaklah dilihattariq sanad yang telah
diriwayatkan oleh Abu Daud. Yang mana Abu Daud telah mengambil
hadith ini daripada Sacid Bin Mansur, daripada cAbd al-Aziz Bin Muhammad,
daripada Muhammad Bin cAbdullah Bin Hasan, daripada Abu al-Zinad,
daripada al-Acraj, daripada Abu Hurairah.[3]
Menurut
al-Albani, sanad hadith ini sahih. Para perawinya thiqah dan merupakan
perawi yang digunakan oleh Muslim, kecuali kepada perawi Muhammad Bin Abdullah
Bin Hasan, kerana dia ma’ruf dengan hadith-hadith tentang tazkiyah
al-nafs, dan dia juga merupakan seorang al-Alawi (Ahli al-Bait).[4] Namun
menurut al-Hafiz Ibn Hajr dia merupakan perawi yang thiqah juga dan merupakan
dikalangan Kibar Atba’ al-Tabi’in.[5]
begitu, dia tetap tidak terlepas daripada perbahasan sebahagian ulama kerana
mereka menyatakan didalam hadith ini terdapat 3 ‘illah, iaitu[6]
:
2. Riwayat Muhammad Bin cAbdullah
Bin Hasan yang ada pada sanad ini juga gharib daripada Abu al-Zinad.
3. Kata-kata daripada
al-Bukhari : “Saya tidak mengetahui apakah Muhammad Bin cAbdullah Bin Hasan
mendengar dari Abu al-Zinad atau tidak.[9]
Al-Albani telah menjawab dengan mengatakan bahawa ‘illah yang pertama dan
yang kedua tidak mencacatkan kesahihan hadith ini kerana kedua-dua perawi iaitu Abd
al-Aziz Bin Muhammad dan Muhammad Bin Abdullah Bin Hasan merupakan perawi
yang thiqah.
Manakala untuk ‘illah yang ketiga pula, ini disebabkan kerana ia
merupakan kaedah khusus al-Bukhari itu sendiri dalam meriwayatkan hadith iaitu
Ma’rifah al-Liqa’[10], yang
mana kebanyakkan ulama hadith lain tidak meletakkan syarat tersebut. Mereka
hanya cukup sekadar bertemu sekiranya kedua-dua perawi tersebut sezaman dan
aman dari sifat tadlis. Dan Muhammad Bin Abdullah Bin Hasan memenuhi
syarat tersebut.[11]
Dan sebenarnya terdapat juga hadith lain yang juga sahih yang
menjadi mutaba’ah terhadap hadith di atas serta menjadi bukti bahawa cAbd
al-Aziz tidak gharib dalam periwayatannya iaitu :
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (( يَعْمِدُ
أَحَدُكُمْ فِي صَلاَتِهِ فَيَبْرُكُ كَمَا يَبْرُكُ الْجَمَلُ )) .
Daripada
Abu Hurairah berkata : Bersabda Rasulullah saw : “Turunnya seseorang diantara
kamu dalam solatnya dengan lutut, maka dia turun sepertimana turunnya unta
ketika hendak duduk.”[12]
(Riwayat Abu Daud)
Hadith ini diriwayatkan oleh Abu Daud daripada Qutaibah Bin Sacid,
daripada cAbdullah Bin Nafic, daripada Muhammad Bin Abdullah Bin Hasan
dengan sanad yang sama seperti hadith (1). Perawi-perawi yang terdapat didalam
hadith ini juga thiqah.[13]
Manakala untuk hadith (2) pula, Abu Daud telah mengambil
daripada al-Hasan Bin Ali dan Husain Bin Isa, kedua-duanya
daripada Yazid Bin Harun, daripada Syarik, daripada ‘Asim Bin Kulaib,
daripada bapanya (Kulaib), daripada Wail Bin Hujr. Sanad hadith ini da’if.
Namun para ulama hadith berselisih dalam hadith ini kerana al-Tirmizi
menyatakan bahawa hadith ini hasan gharib. Manakala al-Hakim menyatakan
bahawa Muslim menjadikan Syarik sebagai hujah[14],
dan telah dipersetujui oleh al-Zahabi.
Al-Albani menyatakan bahawa Syarik sama sekali tidak dijadikan hujah
oleh Muslim. Hal ini kerana Muslim hanya meriwayatkan hadith Syarik sebagai mutaba’ah
sahaja. Ia juga telah ditegaskan oleh beberapa peneliti hadith yang lain yang
mana di antara mereka ialah al-Zahabi sendiri di dalam kitabnya al-Mizan.
Perkara ini sering menyebabkan al-Hakim tergelincir pada kekeliruan ini, kerana
beliau seorang yang mutasahil[15]yang
mana pada akhirnya al-Hakim mensahihkan setiap hadith yang diriwayatkan oleh
Syarik, yang juga turut diikuti oleh al-Zahabi. Ibn Hajar telah menyebutkan di
dalam kitabnya Lisan al-Mizan, Syarik merupakan perawi yang sudduq[16],
mempunyai kesalahan yang banyak, dan berubah-ubah daya hafalannya.[17]
Adapun al-Daruqutni berkata : “Hadith ini telah diriwayatkan secara gharib
oleh Yazid Bin Harun daripadaSyarik, dan tiada seorang pun yang
menceritakan hadith ini daripada ‘Asim Bin Kulaib melainkan hanya Syarik,
sedangkan Syarik bukanlah seorang perawi yang kuat, apabila periwayatannya gharib.”
Maka disebabkan inilah al-Albani menda’ifkan hadith ini, kerana apabila
Syarik gharib dalam periwayatannya, maka ia tidak boleh dijadikan hujah,
lebih-lebih lagi jika dia menyalahi perawi-perawi thiqah yang lain.[18]
Kesimpulannya, atas perbincangan dan kajian yang telah dibuat, maka
hadith (2) tidak dapat dijadikan hujah atau dalil dalam penentuan hukum.
Namun, andai kata hadith (2) tetap ingin diterima statusnya sebagai
hadith hasan. Maka di dalam ilmu Muktalif al-Hadith, kaedah yang boleh
digunakan ialah kaedah tarjih.Dan di dalam kaedah tarjih bentuk yang boleh
digunakan ialah :
”القول مقدم علي الفعل“
Maksudnya
: “Kata-kata diutamakan daripada perbuatan”.
Maka
hadith (1) lebih diutamakan dari hadith (2). Wa Allahu ‘Alam.
2.2 Cara
Unta Turun Untuk Duduk
Perbincangan
kedua berkaitan hadith ini yang boleh dibincangkan, ialah Nabi saw melarang
umatnya meniru atau menyamai unta ketika mana unta itu turun untuk duduk.
Persoalannya, bagaimanakah cara unta turun untuk duduk? Adakah ia berkaitan
dengan mendahulukan kedua-dua lutut sebelum kedua-dua tangan atau mendahulukan
kedua-dua tangan sebelum kedua-dua lutut? Dan yang manakah yang lebih tepat dan
rajih? Maka dibawakan perbahasan para ulama berkaitan hal ini.
Para
ulama telah berselisih dalam keadaan turunnya unta ketika hendak sujud, antara
perselisihan yang timbul ialah :
1. Ketika unta turun untuk
duduk, maka ia akan menurunkan tangannya (kaki hadapan) dahulu kemudian barulah
ia akan menurunkan lututnya (kaki belakang). Begitu juga ketika unta itu naik
untuk berdiri, ia akan menaikkan lututnya (kaki belakang) dahulu kemudian
barulah tangannya (kaki depan). Pendapat ini merupakan pendapat daripada Ibn
Qayyim al-Jauzi.[19]
Beliau berkata demikian kerana inilah maksud sebenar larangan Nabi supaya
jangan menyerupai turunnya unta.[20] Selain
itu, beliau menyatakan bahawa ketika unta turun untuk duduk, anggota pertama
yang menyentuh tanah adalah tangannya (kaki depan).
Dan berkaitan hadith Abu Hurairah, beliau menyatakan bahawa hadith
tersebut telah tertukar sebahagian periwayatannya.[21] Hal
ini kerana beliau menemui satu hadith lain yang berbeza iaitu :
عن عبد الله بن سعيد ، عن جده ، عن أبى هريرة ، عن النبي صلى الله عليه
وسلم قال : (( إذا سجد احدكم فليبدأ بركبتيه قبل يديه ولا يبرك بروك الجمل )) .
Maksudnya : Daripada cAbdullah Bin Sacid, daripada datuknya,
daripada Abu Hurairah, daripada Nabi saw, beliau bersabda : “Apabila seseorang
diantara kamu semua hendak sujud, maka mulakan dengan lututnya sebelum
tangannya dan janganlah dia turun seperti seekor unta turun untuk duduk.”[22]
(Riwayat al-Baihaqi)
Beliau juga menyatakan bahawa lutut unta terletak pada tangannya (kaki
depan) merupakan kata-kata yang tidak diterima akal, dan tidak diketahui oleh
ahli bahasa.[23] Justeru
itu, beliau menyatakan bahawa mendahulukan lutut sebelum tangan ketika sujud
lebih rajah.
2. Pendapat kedua pula
menyatakan bahawa lutut unta terletak pada tangannya (kaki depan). Ia telah
disebut oleh ahli sastera yang bernama al-Jahiz, beliau berkata : “Setiap
haiwan yang berkaki empat maka lututnya terletak di tangannya dan lutut manusia
terletak di kedua kakinya.”[24]
Al-Thahawi juga pernah berkata : “Lutut unta terletak di tangannya,
begitu juga dengan semua haiwan kecuali anak Adam.” Al-Azhari juga berkata :
“Lutut unta terdapat di tangannya dan kedua lutut unta ini merupakan dua sendi
yang terletak selepas perut di saat unta sedang turun untuk duduk. Adapun dua
sendi yang menonjol ke arah belakang adalah curqub (urat kaki).[25]
Di dalam Lisan al-Arab juga disebutkan : “Lutut seekor unta berada pada
tangannya.” Ini semua menunjukkan bahawa lutut unta terletak pada tangannya dan
apabila unta hendak turun untuk duduk, ia menurunkan lututnya terlebih dahulu
kemudian ia meletakkan badan sehingga mengeluarkan suara.
Oleh kerana ketika solat perlu kepada kekhusyukan, maka meletakkan tangan
dahulu akan menjadikan solat lebih tenang. Hal ini kerana jika turun dengan
lutut dahulu, ia akan menghasilkan hentakkan, lebih-lebih lagi jika seseorang
solat di tempat yang berkayu dan ramai, maka ia akan menghasilkan bunyi-bunyi
yang akan mengganggu orang solat.[26]
Berkaitan dengan hadith yang dibawa oleh Ibn Qayyim pula, hadith tersebut
terdapat seorang perawi yang bernama Abdullah Bin Sa’id. Beliau adalah
al-Maqburi yang merupakan seorang perawi yang matruk. Sebahagian ulama
menuduhnya dirinya sebagai dusta, bahkan boleh jadi beliau sengaja melakukan
pendustaan, sehingga membalikkan lafaz hadith tersebut.[27]
Berkaitan dengan pendapat Ibn Qayyim yang menyatakan bahawa maksud
larangan Nabi agar jangan menyerupai turunnya unta dengan menurunkan tangan
dahulu pula, ia adalah satu pendapat yang keliru. Hal ini kerana yang dilarang
adalah turun ke lantai dengan hentakkan dan ini terjadi apabila lutut
diturunkan lebih dahulu seperti yang dilakukan unta. Berkaitan dengan lutut
unta terletak di tangannya juga telah jelas di dalam kitab Lisan al-Arab, malah
ia bukanlah seperti sangkaan Ibnu Qayyim yang menyangka bahawa hal ini tidak
diketahui dalam bahasa arab. Kesemuanya ini telah dijawab oleh Syeikh Ahmad Shakir.[28]
3. KESIMPULAN
Daripada
hadith-hadith yang telah dihuraikan di atas dengan melihat hujah-hujah dan
pendapat-pendapat yang dikeluarkan oleh para alim ulama, maka saya lebih
cenderung untuk menerima pendapat yang menyatakan bahawa cara turun ketika
hendak sujud adalah didahulukan dengan tangan kemudian barulah lutut. Hal ini
kerana cara turun sebegini sesuai dengan larangan yang Nabi saw sabdakan agar
jangan menyerupai turunya unta ketika hendak duduk.
Pendapat Saya (Orang
yang menaqalkan pandangan ini dalam webnya) :
Saya
melihat bahawa pandangan yang pertama lebih sesuai dengan amalan orang sekarang
ini. Di tambah pula dengan adanya pandangan yang bersandarkan hadiith-hadith
yang menyokong pandangan yang pertama. Jika dilihat dengan amalan orang
sekarang samada orang itu ulama atau orang biasa kebanyakannya sujud dengan meletakkan
lutut terlebih dahulu barulah dengan tangan.
Melainkan
jika seseorang itu sakit di lututnya, maka boleh dia sujud dengan meletakkan tangannya
terlebih dahulu. Tidak memerlukan dia menggunakan kerusi atau solat secara
duduk, ia lebih digalakkan untuk sujud dengan meletakkan tangannya terlebih
dahulu. Wallahu ‘alam.
*******
Akhir
kata dari saya, sesungguhnya telah jelas dalil-dalil yang telah dibincangkan.
Marilah kita bersama-sama berusaha untuk mentaatinya. Moga-moga kita semua
terhindar daripada kesesatan, sepertimana firman Allah :
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ
أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ
وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالا مُبِينًا (٣٦)
Maksudnya
: “Dan tidaklah harus bagi orang-orang yang beriman, lelaki dan perempuan -
apabila Allah dan RasulNya menetapkan keputusan mengenai sesuatu perkara -
(tidaklah harus mereka) mempunyai hak memilih ketetapan sendiri mengenai urusan
mereka. Dan sesiapa yang tidak taat kepada hukum Allah dan RasulNya maka
sesungguhnya ia telah sesat dengan kesesatan yang jelas nyata.”
(Surah al-Ahzab : Ayat 36)
Tiada ulasan:
Catat Ulasan